زنیان

زنیان نوعى از گياهى است كه به فارسى زنيان و گياه آن در كتب طب سنتى با نامهاى انيسون برى و كمون حبشى آورده شده.

از طرف گياه شناسان مختلف در زمان هاى متفاوت نامگذارى شده است. اين گياه در بلوچستان با نام هندى آن اجوان و همچنين اسپركاى مى‏ شناسند. توجه شود در برخى مدارك طب سنتى براى گياه باديان رومى نيز نام زنيان را مى ‏برند، با زنيان كه در اين بخش بحث مى‏شود متفاوت است.

گياه اجوان يكساله است بلندى آن كمى از زيره سياه بيشتر و در حدود يك متر است. ولى از نظر شكل و برگ و رنگ شبيه زيره سياه است. ساقه آن پُر شاخه است، برگهاى آن بريده بريده و نخى شكل مى‏ باشد. گل هاى آن كوچك سفيد است. ميوه گياه كه زنيان ناميده مى ‏شود كوچك تخم مرغى شكل به رنگ زرد تيره مى‏ باشد. و در سطح ميوه 5 خط طولى نازك به رنگ زرد روشن وجود دارد. معطر و بوى عطر تيمول از آن استشمام مى‏ شود. ميوه و ريشه آن در طب سنتى مورد توجه مى ‏باشد. اين گياه بيشتر در مزارع غلات و در پرچين‏ها در نواحى مختلف اروپاى مركزى در آسيا، هندوستان، ايران و مصر مى ‏رويد. در ايران در مناطق شرقى بلوچستان در هوديان و چاه قنبر مى ‏رويد و نام محلى آن اجوان و اسپركاى مى ‏باشد.

تركيب شيميايى:

از نظر تركيبات شيميايى زنيان، ميوه گياه داراى 4 تا 6 درصد بر حسب مناطق رويش‏ اسانس روغنى فرّار است. كه در حدود 45 تا 55 درصد آن را تيمول تشكيل مى ‏دهد، تيمول اسانس معطر و بسيار سبز است كه در آن بخشها مشخصات و فرمول شيميايى آن بتفصيل آمده است. ماده‏اى است ضد عفونى كننده، قوى و معروف در طب سنتى.

به‏ علاوه در اسانس زنيان 15 تا 20 درصد سيمن و بقيه آن آلفاپى نى ديپانتن و … است.

خواص و كاربرد:

تخم گياه زنیان از نظر طبيعت مانند زيره ‏ها گرم و خشك است. و از نظر خواص ضد اسپاسم، تونيك، محرك و بادشكن مى‏ باشد. و معمولًا در تهيه مشمّع‏هايى كه براى تسكين درد به كار مى ‏رود. داخل مى‏ شود له كرده و كوبيده آن به عنوان داروى استعمال داخلى براى رفع بيماريهاى معده و كبد و ناراحتى گلو و سرفه و رماتيسم تجويز مى‏ شود.

زنیان منبع بسيار غنى از تيمول ضد عفونى كننده معروف است. در هندوستان از زنيان به عنوان ضد عفونى كننده و براى تقويت معده. و همچنين به عنوان بادشكن و تونيك و براى قطع اسهال و رفع سوء هاضمه و دردهاى حاد شكم. يا قولنج و معالجه سوء هضم‏هايى كه ناشى از ضعف و كمىِ نيرو مى‏ باشد، تحليل گاز و نفخ و در مورد و با تجويز مى‏ شود. از ريشه اين گياه نيز به عنوان مدر و بادشكن به صورت دم‏كرده مصرف مى ‏شود.