ترانگبین(ترنجبین)

ترنجبين‏

تعريف:

ترنجبين را به فارسى: ترنگبين مى‏گويند. ترنجبين معرب آن است.

ترنجبين را به عربى: عسل الحاج، به يونانى: سنى رون. به هندى: شكر جواسا. به انگليسى: مينا آذرى دزرت و اهل سودان آن را طنياط و به سنسكريت: يواس شركرا و به لاتينى:frayinus ornus مى‏نامند.

ترنجبين از مَنّ‏ها است. درخت آن را خار بز و خارشتر مى‏ گويند. در عربى حاج يا الگول و در سنسكريت درالابها مى‏ نامند. اين گياه در مناطق صحرايى مصر و شام، ايران، هند و ميسوپوتاتيا حاصل مى‏شود.

اطباى مسلمين آن را فاراقيون اثاريون مثل يونانيها نوشته‏اند. اثر درخت آن ملين، مدر و خارج كننده بلغم است.

ترنجبين يك نوع رطوبت است كه شيرين مى‏ باشد و بر درخت خار شتر پديد مى‏ آيد. درخت خار شتر در منطقه خراسان و شام زياد روييده مى‏ شود.

ترنجبين به فتح تاى فوقانى و راى مهمله و سكون نون و فتح جيم و كسر باى موحد و سكون ياى تحتانى و نون معرب ترنگبين فارسى است و معنى آن عسل تر و به عربى عسل الحاج و به يونانى سخارون گويند.

به هندى شكر جواسا در انگليسى ميناآذرى دزرت و به لغت اهل سودان طنياط گويند و آن شبنمى است كه از آسمان بر درخت خارشتر در ملك شام و خراسان و ما وراء النهر و گرجستان و همدان و نواحى آن مى‏ نشيند و منعقد مى ‏شود، مانند ريزه‏ هاى نبات، مزه آن شيرين و جالى و بهترين آن سفيد تازه پاكيزه غير مخلوط با برگ و خار آن است كه از خراسان مى‏ آورند و بهترين آن سمرقندى تازه سفيد با اوصاف مذكور است.

مزاج آن گرم و تر در اول و معتدل در حرارت و رطوبت است.

ترشحات و شيرابه‏ هاى برگ و ساقه‏هاى گياه خارشتر كه از لحاظ شيميايى نوعى از مَنّ مى‏باشد در تركيب ترنجبين ساكارز و ملزيتوز موجود است و آن در تداوى به عنوان ملين استعمال مى ‏شود.

خواص:

1- براى سرفه در خون آمدن با سرفه بلغم را از ريه خارج مى‏ كند.

2- سل، دق، تب محرقه و سرفه خشك را مفيد است.

3- براى صاحبان مزاج گرم مقوى باه است.

4- در زكام، نزله و سرفه مفيد است، سينه را از بلغم صاف مى ‏كند و قبض معده (امساك) را دور مى‏ كند.

5- مقوى باه و اعصاب است.