گل ختمی

گل ختمى‏ گياهى است از تيره پنيرك يكساله و خودرو و نوع زينتى آن را در باغها پرورش مى‏ دهند. اما نوع غير زينتى آن مورد نظر بوده و گل و ميوه و ريشه آن مصرف داروئى دارد.

طبيعت آن معتدل گياهى است مليّن و جوشانده ميوه آن با گلبرگ هاى آن را همراه با منضج‏ ها مى ‏خورند. (منضج به داروى مليّنى گفته مى‏شود كه قبل از خوردن مسهل قوى خورده مى‏شود).

(براى لينت مزاج در دردهاى مفصلى گل آن را كوبيده و با پيه مرغابى مخلوط كرده و در محل درد مى ‏گذارند. از جوشيده تخم اين گياه پس از صاف كردن آب لعاب‏دارى حاصل مى ‏شود. كه جهت تسكين سرفه‏هاى گرم‏مزاج نافع است و اگر ده تا دوازده گرم از

گل ختمی نباتى است كه چون گياه «اشنان» از آن دست‏شوى سازند. و به پارسى بدان «خيرى» و «خيرو» گويند. برگ‏ هاى آن دايره‏اى و ريز است و ساقه آن تا يك گز ارتفاع دارد. و لعاب آن لزج و شكوفه‏اش سرخ و شبيه به گل سرخ است.

يكى از انواع اين گياه خطمى برى است از خانواده پنيرك چند ساله و علفى كه به طور معمول دو ساله و در برخى مناطق يك ساله است. چرا كه اين گياه اغلب دچار نوعى آفت (زنگ) مى ‏شود. بلندى آن در حدود دو متر و ساقه‏اش قوى و زبر و خشن است. همه اعضاى گياه پوشيده از كرك زبر بوده و برگ‏ هاى آن پهن و قلبى شكل و دندانه‏ دار است. گل‏هايش درشت و منفرد با رنگ‏هايى بسيار متنوع (مانند قرمز، سفيد، ارغوانى و حتى زرد) است. كه در اواخر تابستان سال دوم ظاهر مى‏ شوند. اين گياه به‏ ظاهر بومى مناطق شرقى مديترانه است و در نواحى مختلف آسيا و اروپا كاشته مى ‏شود و در برخى نواحى نيز به طور خودرو مى‏ رويد. خطمى در شمال ايران و جاهاى خشك بين عمارلو و اسپيلى ديده مى‏شود.

دانه ختمى را بجوشانند و پس از صاف كردن به افرادى كه پيچش شكم و يا قولنج دارند بدهند بسيار مفيد است. ضمنا در معالجه زخمهاى امعاء نيز از لعاب دانه اين گياه استفاده مى‏ كنند.

در بسيارى از اين ورم‏ها مانند كوركها- ورم پستان- ورم مقعد- باد سرخ و غيره مقدارى گل ختمی.‏ را با آرد جو و واسفرزه پودر كرده با شير گاو بصورت لواشك درآورده بالاى زخم مى‏ گذارند. يا زخم را تحليل مى ‏برد و يا دهان آن را باز كرده و چرك آن را بيرون مى‏ كند.

افرادى كه دستهايشان شقاق مى‏شود مى‏توانند ختمى را بجوشانند و با صمغ عربى مخلوط كرده. با آب لعاب‏دار حاصل عضو شقاق شده را روزى چند بار شستشو دهند. دخترهائى كه بالاى موهايشان شاخه شاخه مى‏ شود. چنانچه روزى دو سه بار لعاب تخم ختمى به موهاى خود ضماد نمايند اين حالت كه به اصطلاح مو خوره گويند برطرف مى‏ شود.