توصیه های طب اسلامی در ماه مبارک رمضان

د- نقد چند غذای شایع مورد استفاده در افطاری ها

 زولبیا و بامیه

زولبیا و بامیه از جمله شیرینی های اصیل و قدیمی ایران هستند. متاسفانه چیزی که در حال حاضر در بازار عرضه می شود به دلیل استفاده از شکر و روغن صنعتی در تهیه آن، مضرات زیادی دارد و بخصوص در ابتدای افطار که بدن نیاز شدید به مواد قندی دارد، می تواند موجب بروز عوارض ناراحت‌کننده و گاهی خطرناک از جمله افزایش فشارخون، مسمومیت و عوارض قلبی و عروقی شود.

آش ها و غذاهای آبکی سبک

آش جو غذای بسیار مناسبی برای افطار می باشد. این غذا موجب کاهش حرارت بدن و جبران ضعف ناشی از روزه داری می شود. همچنین در پاکسازی دستگاه گوارش و ایجاد لینت مزاج نیز موثر است.

روش تهیه آش جو مخصوص

مواد لازم: جو پوست کنده ۲پیمانه + گندم با پوست ۱پیمانه + بقیه حبوبات ( نخود، عدس، ماش ) از هر کدام نصف پیمانه + یک کیلو سبزی آش + یک عدد پیاز متوسط + ۲قاشق غذا خوری پونه کوهی + ادویه و نمک به مقدار خیلی کم + پودر گردو ۱قاشق غذا خوری برای هر بشقاب.

طرز تهیه: همه حبوبات را صبح خیس گذاشته، بعد از ظهر بار بگذارید، بعد پیاز را اضافه کرده تا به مرور بپزد. اندکی بعد سبزی را افزوده تا بپزد و در آخر پونه و نمک را اضافه کرده و به آرامی هم بزنید تا آش جا بیفتد و لعاب دهد.

آش رشته غذاي مناسبي براي افطار نيست. اگر هم از اين غذا استفاده مي كنيد، به جاي سيرداغ و نعناع داغ، نعناع يا پونه خشك را کف ساب کرده با کمی روغن زیتون مخلوط و روي آش بريزيد.

آش رشته غذاي مناسبي براي افطار نيست چراکه خون غلیظ تولید می کند. اگر هم از اين غذا استفاده مي كنيد، به جاي سيرداغ و نعناع داغ، نعناع يا پونه خشك را کف ساب کرده با کمی روغن زیتون مخلوط و روي آش بريزيد و سهم سبزیجات را نیز در طبخ آن بیشتر کنید.

حریره بادام

در تهیه این غذا بهتر است که از آرد برنج قهوه ای و به منظور شیرین کردن آن نیز از عسل یا شیره انگور یا شیره خرما استفاده نمایید.

مروری بر برنامه افطار تا سحری

باز کردن روزه (افطار)

ابتدا با یک شیرینی طبیعی مانند خرما روزه خود را باز کنید. چنانچه احساس تشنگی نیز در شما وجود دارد، یک نوشیدنی ولرم مانند شربت خاکشیر یا آب ولرم را نیز جرعه جرعه همراه آن میل کنید. توصیه می شود از مصرف میوه در هنگام افطار پرهیز کنید.

مصرف شیرینی های غیرطبیعی مانند زولبیا و بامیه علاوه بر مضراتی که دارند اشتهای شما را به غذا کاهش می دهند.
یک ربع بعد
بهتر است فاصله افطار تا شام زیاد نباشد. البته این فاصله کوتاه زمانی منطقی است که افطار فقط یک چیز سبک و زودهضم مانند آن چه در بالا توصیه شد مصرف کرده باشید، درغیر این صورت، افطار در حکم همان شام خواهد بود و نباید وعده اضافه ای مصرف کرد.

توصیه می شود از پرخوری شدیداً پرهیز کنید. ممکن است ضعف و گرسنگی شما را سراسیمه کرده و حجم زیادی غذا مصرف کنید، پس با حوصله کامل مشغول غذا خوردن شوید و از خوب جویدن غذا غافل نشوید. مصرف ماست، سالاد خیار و گوجه، نوشابه و غیره ممکن است هضم را مختل کرده و بهره شما را از غذا کم کند بنابراین اصل سادگی در یک وعده غذایی را رعایت کنید.

بلافاصله بعد از شام
بعد از صرف شام و استراحت کافی بدن شما مشغول هضم غذا می شود. این زمان حدود دو ساعت طول می کشد، در این بازه زمانی توصیه می شود از وارد کردن غذا و نوشیدنی به معده پرهیز کرده و اجازه بدهید معده کارش را به خوبی انجام دهد.

30 تا 45 دقیقه بعد از صرف شام
ممکن است در این زمان احساس تشنگی برای شما ایجاد شود. اگر مزاج شما گرم است، مجاز هستید اندکی آب جوشیده ولرم شده را جرعه جرعه و در حد رفع تشنگی میل کنید؛ بهتر از این، مصرف اندکی سرکه بعد از شام است.

اگر در اثر پرخوری احساس سنگینی می کنید، مصرف نصف لیوان عرق نعناع برایتان توصیه می شود.

اگر زیاد ترش می کنید، اندکی بارهنگ را در آب گرم خیسانده؛ نصف لیوان از آن را مصرف کنید.

برای حالت تهوع ناشی از فاسد شدن غذا در معده، شربت عسل و آب لیموترش با کمی زنجبیل مفید است.

اگر حالت تهوع شما همراه با احساس گرمی زیاد در بدن و معده است، اندکی آب غوره طبیعی یا به ترش یا سرکه مصرف کنید.

اگر سردرد همراه با نفخ معده دارید، زیره و تخم گشنیز را مخلوط با هم کمی پودر کرده کرده یک قاشق چایخوری مصرف کنید. برای شما مصرف همزمان غذای خام و پخته مناسب نیست.

 یک ساعت و نیم بعد از شام
از این زمان شما می توانید به مصرف مایعات و دم نوش های با طبع مناسب روی بیاورید. البته اگر تا هضم کامل غذا یعنی حداقل دو ساعت صبر کنید بهتر است ولی با توجه به کوتاهی شب ها این یک ساعت و نیم کفایت می کند. توصیه ما مصرف یکی از نوشیدنی های زیر(حداکثر هر 45 دقیقه یک لیوان) می باشد:

عرق کاسنی + عرق شاهتره  که کمی با عسل شیرین شده باشد.
 شربت خاکشیر.

شربت آبلیموی طبیعی + عسل.

مصرف میوه در فاصله افطار تا سحری

می توانید به جای نوشیدنی ها از میوه نیز استفاده کنید. زمان مناسب مصرف میوه دو ساعت بعد از غذا یا یک ساعت بعد از نوشیدنی هاست. 

نیم ساعت قبل از خواب

بهتر است نیم ساعت قبل از خواب از خوردن و نوشیدن دست بکشید تا خواب عمیق و راحتی داشته باشید. مصرف چند عدد خرما به همراه نصف لیوان شیر (در صورتی که معده شما کاملاً خالی باشد و غذای چرب نخورده باشید!) قبل از خواب مناسب است.

مصرف « دم نوش گل گاوزبان + به لیمو + گلاب» یا نوشیدن یک چهارم استکان گلاب، برای داشتن خوابی عمیق مناسب است.

یک ساعت قبل از اذان صبح

توصیه می کنیم قبل از سحری آب نخورید! اگر احساس نیاز به آب می کنید، مصرف نصف لیوان آب جوشیده ولرم یا مخلوط مساوی عرق کاسنی و شاهتره مناسب است. در افراد بسیار گرم مزاج که به دلیل احساس عطش یا داغی زیاد معده قادر به صرف سحری نیستند، مصرف کمی آبغوره یا سرکه، به باز شدن اشتها کمک خواهد کرد.

سحری

سحری یک غذای طبیعی و خوب مصرف کنید. خوب جویدن غذا در هضم و جذب بهتر غذا بسیار کمک می کند پس دقت زیادی در آن داشته باشید. اگر غذا خوردن شما بیست دقیقه قبل از اذان به اتمام برسد زمان کافی برای مصرف کمی آب یا مکمل مناسب را خواهید داشت.

نزدیک اذان صبح

اگر غذای گیاهی و خام مصرف کرده اید، می توانید یک لیوان آب یا شربت عسل میل کنید.

تذکّر مهم: این دستورات صرفا خطوط راهنمایی برای ماه مبارک هستند و ذکر آنها به این معنا نیست که همه افراد باید همه آنها را اجرا کنند؛ بلکه هر شخص با توجه به وضعیت جسمانی، مزاجی، فرهنگی، اقتصادی و … و نیز اقتضاآت فصول و … باید روش مناسب خود را در پیش گیرد.

تدابیر روزه داری ویژه انواع مزاج ها

اگرچه راهکارهای فوق، عمومی و قابل اجرا برای همه افراد هستند، ولی طب سنتی، برای هر فرد  و مزاج تدابیر اختصاصی دارد. تنظیم دقیق دستورات بر طبق مزاج هر فرد، به عهده پزشک مجرّب یا فرد مزاج شناس مطّلع است اما خطوط کلّی زیر می توانند کمک کننده باشند:

1. افراد لاغر اندام با مزاج گرم (مزاج گرم و خشک)

از آنجایی که روزه گرفتن باعث افزایش حرارت بدن می شود، این افراد می بایست غذاها و میوه های سرد و چیزهایی که حرارت را فرو می نشانند، بیشتر استفاده کنند. از طرفی مصرف مواد غذایی با طبع گرم و هر آنچه باعث گرمی بدن می شود، برای ایشان بسیار مضر است.

رعایت موارد زیر به افراد گرم و خشک توصیه می شود:

مصرف غذاهای معتدل یا با طبع سرد در وعده سحری و افطار

 
پرهیز از به کاربردن ادویه، سیر و پیاز در غذاها

 
پرهیز از مصرف سرخ کردنی ها

 
مصرف خورش های ترش و ملین مثل خورش آلو و تمرهندی

 
پرهیز از مصرف زیاد گوشت مگر در غذاهای آبکی

 
مصرف عرقیات سرد و نوشیدنی های سرد مانند عرق کاسنی و شاهتره، شربت خاکشی، شربت آبلیمو و … در فاصله افطار تا سحری

 
پرهیز از فعالیت زیاد در طول روز و انجام ورزش های سنگین

 
داشتن خواب کافی (به ویژه نزدیک ظهر یا بعد از ظهر)

 
استراحت کافی در مکان های خنک

 
پرهیز از پیاده روی در آفتاب

 
استفاده از حمام با آب ولرم

 
دوری از فضاهای تنش زا و ناراحت کننده و پرهیز از عصبانیت

2. افراد با هیکل درشت و مزاج گرم (مزاج گرم و تر)

کسانی که مزاج گرم و تر دارند نیز مانند صفراوی مزاج ها از گرمی و حرارت ناشی از روزه داری در امان نیستند! امّا تحمّل این حرارت برای افراد گرم و تر راحت تر بوده؛ بدن آن ها در نتیجه روزه گرفتن به سلامتی نزدیک می شود.

رعایت موارد زیر به افراد گرم و تر توصیه می شود:

مصرف غذاهای با طبع معتدل (در صورت حرارت زیاد بدن، غذاهای سرد نیز توصیه می شود)

 
پرهیز از مصرف گوشت ها و غذاهای خیلی گرم

 
مصرف نوشیدنی های خنک و آب کافی در فاصله بین افطار تا سحری

 
فعالیت روزانه باید در حدی باشد که موجب تشنگی زیاد و خستگی نشود

 
اعتدال در خواب و پرهیز از خوابیدن بلافاصله بعد از سحری

 
استراحت کافی و انتخاب آب و هوای معتدل برای مکان استراحت و خواب

3. افراد لاغر اندام با مزاج سرد (مزاج سرد و خشک)

روزه گرفتن برای این افراد به دلیل ضعف قوای جسمی اندکی دشوار است. این افراد می بایست تغذیه خوب داشت؛ غذاهای مقوی و خونساز مصرف کنند.

رعایت موارد زیر به افراد سرد و خشک توصیه می شود:

مصرف مواد غذایی مقوی در وعده سحر و افطار

 
خوب جویدن غذا و پرهیز از پرخوری

 
مصرف مایعات کافی و نوشیدنی ها بویژه شربت عسل و آبلیمو در فاصله افطار تا سحری (حدود سه لیوان)

 
استراحت، خواب، تحرک و ورزش در حد اعتدال

 
حمام روزانه با آب ولرم

 
مصرف غذاهای آبکی و با کیفیت مانند خورش هایی که در آن ها از گوشت تازه استفاده شده

 
پرهیز از مواد غذایی یبوست زا در ماه مبارک رمضان

 
پرهیز از خوابیدن بلافاصله بعد از صرف غذا و فاصله انداختن بین غذا و خواب حداقل یک ساعت و نیم

4. افراد چاق یا درشت اندام با مزاج سرد (مزاج سرد و تر)

روزه گرفتن برای افراد با مزاج سرد و تر بسیار مفید است. بسیاری از بیماری های سرد که در تن این افراد به وجود می آید به واسطه روزه گرفتن درمان می شود. روزه گرفتن به از بین رفتن چاقی و دفع سموم در بدن این افراد نیز کمک می کند.

البته ممکن است برخی افراد از ترس ضعف و تشنگی در طول روز، به پرخوری روی آورده؛ نتیجه عکس بگیرند.

به افراد سرد و تر توصیه می کنیم با رعایت موارد زیر، از روزه داری در جهت سلامتی خود بهره بگیرند:

مصرف غذاهای مقوی و خونساز ولی در مقدار کم

 
خوب جویدن غذا

 
پرهیز از پرخوری، خوردن میوه همراه غذا و مصرف همزمان غذای خام و پخته

 
مصرف شربت عسل در فاصله افطار تا سحری

 
پرهیز از خواب زیاد در طول روز

 
تحرک و ورزش معتدل برای جلوگیری از سستی و کسلی

 
مصرف نمک طبیعی (نمک معدن یا دریا) در غذاها

 
پرهیز از مصرف مواد سرد مانند ماست و ترشی ها همراه غذا

تنظیم خواب در ماه مبارک رمضان

یکی از معضلات بسیاری از روزه داران به هم خوردن ساعات خواب است. این مسأله از یک سو به دلیل بیدار شدن زودهنگام در سحر و از جهت دیگر بخه اطر ضعف و خستگی فرد در نتیجه روزه داری است.

اگرچه در سطور فوقث، خطوط کلّی مربوط به خواب و بیداری در ماه مبارک، معلوم شد، امّا یک جمع بندی از آنها، در این قسمت ارائه می شود:

1- بر خلاف تصوّر عامّه، زيـاد خـوابيدن پـس از اذان صبح يا در طول روز، نه تنها كمكي به كم شدن ضعف روزه دار نخواهد كرد بلكه آن را تشديد خواهد نمود. اگرچه این خواب، با افزایش رطوبت بدن، در کاهش تشنگی روزه دار موثر است.

2. در ایّام کوتاهی شب ها، بهتر است سه ساعت بعد از افطار و شام  بخوابید تا به راحتی برای سحر بیدار شوید.

3. بعد از مصرف سحری تا پیش از هضم غذا نخوابید. خوابیدن بلافاصله بعد از غذا خوردن باعث می شود خواب خوب و راحتی نداشته؛ غذای شما نیز به خوبی هضم نشود و مشکلاتی از جمله بوی بد دهان برایتان پیش بیاید.

4. خواب میانه روز را فراموش نکنید. خوابیدن در زمان گرمی هوا علاوه بر کاهش ضعف و تجدید قوا، موجب تامین رطوبت مناسب برای بدن شده؛ تشنگی شما را نیز کاهش می دهد. سعی کنید این خواب شما طولانی نشود و ترجیحا قبل از اذان ظهر باشد.

5. مکان نسبتاً خنکی را برای خواب انتخاب کنید تا از خواب لذت بیشتری ببرید.

6. بیدار ماندن از افطار تا سحری موجب خشکی بدن (به ویژه مغز) شده؛ بدن را ضعیف می کند. خواب روز نمی تواند جایگزین خواب شب شود. حتّی اگر شده، یکی دو ساعت، خواب شب را ترک نکنید.

7. برای خواب خود (به ویژه خواب میانه روز) مکان تاریکی را انتخاب کنید تا نور محیط باعث اختلال در خواب شما نشود.

8. اگر شب ها دچار بی خوابی می شوید از «دمنوش گل گاوزبان و لیمو عمانی» یا «شربت بیدمشک و گلاب» ترکیبات مناسب دیگر استفاده کنید.

اگر بیخوابی شما در نتیجه گرمی زیاد است بهتر است زمانی که معده تان کاملاً خالی است و تمایل به خواب دارید یک لیوان شیر مصرف کنید. شربت های سرد، کاهو، ماست و … نیز از حرارت شما کاسته؛ تمایلتان برای خواب را بیشتر خواهد کرد.

پـس از خوردن افطار، بدنم درد مي گيرد و احساس كوفتگي دارم؛ گاهی نیز احساس طپش قلب دارم؛ علّت آن چيست؟

علّت دردهايي كه بعضي از ما، پس از خوردن افطار، در بدن خود حسّ مي كنيم آن است كه خون، براي هضم غذا، از سراسر بدن، به سمت معده هجوم مي آورد و نوعي كم خوني موقّت در عضلات و اندام ها به وجود مي آيد كه حاصل آن، احساس درد و كوفتگي است. بهترين راه براي پيشگيري از اين مسأله آن است كه براي افطار، از غذاهاي سبك و زودهضم استفاده كنيم؛ غذا را خوب بجويم و از پرخوري نيز، بپرهيزيم. گاهی نیز دلیل این امر، ضعف معده و عدم توانایی مناسب آن برای هضم صحیح غذاست که با درمان های مناسب، برطرف خواهد شد.

در خوردن سحری چه نکاتی را باید رعایت کرد؟

1- مهم ترین نکته، همان خوردن سحری است. سحری خوردن را فدای خوابتان نکنید. شب، کمی زودتر بخوابید و حتما برای سحر از خواب برخیزید. روزه گرفتن بدون سحری می تواند منجر به نوعی روند خودهضمی در بدن شود که بیماری های متعدّدی را درپی خواهد داشت. بنابراین، خوردن سحری را حتی شده چند لقمه باشد، ترک نکنید.

2- مثل هر غذای دیگری، بهتر است قبل از سحری هم آب نخوریم. در این میان کسانی که طبع گرمی دارند و به واسطه حرارت کبد و عطش زیادی که دارند کم اشتها می شوند می توانند قبل از سحری کمی آب بخورند تا اشتهای خوردن پیدا کنند.

3- همیشه فاصله بین غذاخوردن و خوابیدن باید به اندازه ای باشد که غذا مراحل هضمی خود در معده را کامل کرده باشد چرا که با خوابیدن، فعالیت هضمی معده بسیار کاهش می یابد و اگر درون آن غذایی باشد که هنوز هضم نشده باشد، عدم هضم صحيح غذا، فساد غذا در معده، بوی بد دهان، نفخ و سایر مشکلات گوارشی، دیدن کابوس، احساس ضعف و گرسنگی و …  را به دنبال خواهد داشت.

این توصیه، توصیه ای است عمومی که همیشه باید رعایت شود اما چون در ماه مبارک، ما اغلب عادت داریم که بلافاصله پس از صرف سحری و خواندن نماز صبح می خوابیم؛ توجّه به آن اهمیتی دوچندان می یابد.

در روزهایی که ماه مبارک با شبهای کوتاه تابستانی مصادف می شود؛ این مشکل حتی در مورد افطار نیز وجود دارد. این که فاصله بین خواب و خوراک چقدر باشد بستگی به نوع غذای مصرفی دارد اما به طور متوسط، دو ساعت و نیم تا سه ساعت طول می کشد تا غذا به طور کامل از معده خارج شود. بنابراین باید سعی کنید که یا بعد از صرف سحر نخوابید یا فاصله زمانی گفته شده را رعایت کنید.

چنان که گفته شد خوابیدن پس از سحری، عملا ضعف روزه دار را افزایش می دهد ولذا به عنوان یک توصیه برای کاهش گرسنگی، به هیچ وجه فایده ای ندارد. بدا به حال دختربچه های معصومی که تازه به سن بلوغ رسیده اند و اطرافیان، مدام به آنها توصیه می کنند که برای تحمل بهتر روزه، روزها را بیشتر بخوابند. متاسفانه بسیاری از این عزیزان با عمل به این توصیه غلط، دچار ضعف بیشتر می شوند و مجبور می شوند روزه خود را باز کنند.

با بوي بد دهان خود در ماه رمضان، چه كنم؟

بوي بد دهان روزه دار، به زبان ساده به علّت خالي بودن معده او به وجود مي آيد و درماني ندارد. بهتر است به هنگام صحبت با ديگران، كمي فاصله خود را زياد كنيم تا آنها از اين بوي بد، ناراحت نشوند. امّا براي اين كه بدانيد بوي بد دهان روزه دار هم نزد خداوند متعال، تا چه اندازه ارزش دارد، به اين حديث توجّه كنيد:

پيامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: « …  خُلُوفُ أَفْوَاهِهِمْ حِينَ يُمْسُونَ أَطْيَبُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ … :  … بوي دهان{روزه داران}در عصرگاهان، نزد خداوند، از بوي مشك خوشتر است….»[الأمالي للشيخ الطوسي‏]

بنابر منطق طب سنتی، این بو ناشی از سوختن اخلاط فاسد در معده و صعود بخارات آن به سمت بالاست.

نسخه کمی سخت زیر را به نقل از دکتر سید محمد موسوی برای کاهش بوی بد دهان برایتان نقل می کنم اگرچه اعتقاد دارم نیازی به این کارها نیست:

الف- قبل از سحری خوردن: سه قاشق غذاخوری ترنجبین را در یک لیوان گلاب که به حد جوش رسیده باشد مخلوط کرده با عسل شیرین و میل کنند و تا حداقل 15 دقیقه چیزی نخورند.

ب- بعد از سحری خوردن: یک استکان عرق نعناع را با یک استکان گلاب مخلوط کرده حرارت داده تا به حد جوش برسد. سپس با یک قاشق غذاخوری بارهنگ، مخلوط و با عسل شیرین و میل کنند.

ج- وقت افطار: بعد از باز کردن افطار با آب گرم و خرما، یک لیوان گلاب را به حد جوش رسانده با سه قاشق غذاخوری خاکشیر مخلوط کنند و نیم گرم بیاشامند.

د- ساعت 12 شب: یک قاشق مرباخوری گل قند آفتابی را همراه یک لیوان آب سیب یا آب گلابی یا آب انار شیرین میل کنید.(اگر گل قند را نتوانستید از عطاری های معتبر تهیه کنید، 75 گرم گل سرخ(محمّدی) خشک را با 25 گرم قند، آسیاب کرده از الک بسیار ریز رد کنید و این پودر نرم را با گلاب خمیر کنید و در سینی استیل پهن و در مقابل آفتاب خشک کنید و تا 7 بار باگلاب، خمیر و بعد خشک کنید. این دارو را به صورت پودر نگهداری کنید.)

نکته: باید توجه داشت که اگر بوی بد دهان ناشی از مسائل دیگری مثل سینوزیت یا مشکلات لثه و دندان باشد باید درمان مناسب خود را دریافت کند.

براي پيشگيري يا درمان يبوست، در ايّام روزه داري، چه بايد كرد؟

بسياري از ما در ماه مبارك رمضان، دچار يبوست مي شويم يا يـبـوستي كـه از قـبل داشته ايم، تـشديد مي شود؛ به نحوي كـه عــوارض يـبـوسـت، مـثل كسالت، بي اشتهايي، كاهش تمركز و حافظه، كج خلقي، بواسير، خونريزي يا درد هاي مقعدي و مانند آنها به سراغمان مي آيد. علّت بروز یبوست در روزه داری، كاهش آب بدن، كاهش حركات دستگاه گوارش و مصرف زياد غذاهايي مثل برنج است. براي پيشگيري و درمان يبوست در ماه مبارك، نكات ذيل را مدّنظر قرار دهید. مطالعه مقاله «امّ الامراضی به نام یبوست» را هم به کسانی که مشکل شدیدتری دارند توصیه می کنیم. اگر با انجام اين توصيه ها، مشكلتان برطرف نشد؛ درمان يبوست از طريق مراجعه به پزشك، ضرورت خواهد داشت.

1- مصرف كمتر غذاهاي يبوست زا(مثل برنج، ماكاروني، موز، بسياري از لبنيات و ….)، خوب جويدن غذا، صرف غذا در آرامش، مصرف كافي ميوه و سبزي، پرهيز از غذاهاي كارخانه اي، ورزش معتدل و فعّاليت متناسب، اجابت مزاج در مواقع ضرورت.

2- مصرف خاكشي با آب جوش: يك قاشق مربّاخوري خاكشي را در يك استكان آب جوش ريخته شيرين نموده ميل كنيد.(افطار و سحر)

3- مصرف انواع برگه هاي خيسانده: مثل برگه هلو و قيسي.

4- آلوي خيس كرده: براي افراد گرم مزاج، بسيار مناسب است امّا مي تواند باعث نفخ معده شود.

5- انجير خيس كرده: تقريبا براي همه افراد، مناسب است.

6- سبوس خيس كرده: سبوس گندم را مي توانيد از نانوايي هاي بربري تهيه كنيد. سبوس خيس كرده، علاوه بر درمان يبوست، مقدار زيادي از موادّ غذايي مورد نياز بدن را نيز تأمين مي كند.

7- خيسانده بذرهاي مختلف مانند بارهنگ، اسپرزه، تخم شربتي و ….

8- مصرف شير: در كساني كه شير برايشان حالت مليّن دارد.

9- استفاده بيشتر از غذاهاي آبكي.

10- استفاده از روغن هایی مانند روغن بادام شيرين، روغن زيتون و ….

چه كساني نبايد روزه بگيرند؟  

اثر مثبت روزه داري در درمان بسياري از بيماري ها مانند چاقي، فشارخون، چربي خون، آسم و مانند آنها به اثبات رسيده است و نيازي به  بحث در اين موارد احساس نمي شود. در اين جا صحبت از اين است كه چه كساني نبايد روزه بگيرند؟ در این مورد به طور خلاصه به این موارد اشاره می کنیم:

1- روزه و بيماري هاي گوارشي: روزه داري بـراي اكـثر بـيـماري هـاي گـوارشي، آثار مفيد اثبات شده اي دارد و جز در مـوارد استثنايي، فـرد مي تواند روزه هاي خود را به طور كامل بگيرد. كساني كه زخم يا التهاب حادّ معده دارند؛ بهتر است با نظر پزشك معالج از روزه داري خودداري كنند امّا كـساني كـه فـقط سـابقه ايـن زخـم ها را دارند و در حال حاضر، بدون علامت هستند؛ مشكلي براي روزه داري ندارند و مي توانند داروهاي خود را به هنگام افطار و سحر، مصرف كنند.

2- روزه و مرض قند: بيماران ديابتي كه دارو مصرف نمي كنند يا از قرص هاي خوراكي استفاده مي كنند؛ تقريبا هيچ مشكلي در مورد روزه داري ندارند؛ فقط شايد بهتر باشد كه با مشورت پزشك معالج، كمي از ميزان مصرف داروي خود كم كنند و آن را در دو نوبت افطار و سحر، مصرف كنند. امّا بيماران ديابتي كه از انسولين استفاده مي كنند؛ به ويژه كساني كه سابقه يا خطر كاهش يا افزايش شديد قند خون دارند؛ بايد كمي احتياط كنند و تنها با نظر پزشك خود در مورد روزه داري تصميم بگيرند. جالب است بدانيد كه در تحقيقات انجام شده در مراكز درماني كه بيماران مسلمان ديابتي به آنها مراجعه مي كردند؛ هيچ گونه افزايشي در تعداد بيماران بستري به علّت عدم كنترل ديابت در ماه مبارك رمضان، مشاهده نشده است.

3- روزه و بيماري هاي كليوي: كساني كه كليه سنگ ساز يا بيماري هاي شديد كليوي دارند يا پيوند كليه شده اند، در بسياري از موارد با مشورت پزشك معالج و با رعايت مواردي كه مانع از غليظ شدن خون و ادرار مي شود، قادر به روزه داري هستند. حتّي تحقيقات انجام شده در مورد بيماران پيوندي كه آزمايش هاي طبيعي داشته اند نشان داده است كه روزه داري هيچ اختلالي در آزمايش هاي آنها ايجاد نكرده است.

به تجربه دیده ام که مداومت بر مصرف عرق خارشتر و خارخسک یا جوشانده کاکل ذرت و دم گیلاس در افطار و سحر، بسیاری از بیماران دچار سنگ کلیه را قادر به روزه داری می کند.

دو نکته:

1- مصرف زیاد لبنیات در ماه مبارک، به همراه کاهش آب بدن بر اثر روزه داری، احتمال ایجاد سنگ‌های مجاری ادراری را بسیار افزایش می‌دهد.

2- مصرف چای در ماه مبارک به‌دلیل خاصیت ادرارآوری آن، کم آبی بدن را تشدید می کند و زمینه را برای ایجاد سنگ های کلیوی فراهم.

4- روزه و بيماري هاي قلبي: دليلي جهت منع روزه داري در بيماران دريچه اي قلب يا كساني كه گرفتگي هاي خفيف عروق قلبي دارند؛ وجود ندارد. در مورد بيماراني كه گرفتگي شديد عروق قلبي دارند نـيز، نـيـاز به تـحقيقات بـيشتري وجـود دارد و خطر روزه داري در اين افراد، اثبات نشده است امّا به هر حال، بايد با احتياط بيشتري عمل نمود.

نکته ای فقهی و شرعی

این که فرد می تواند یا نمی تواند روزه بگیرد از جمله مصادیق است و تشخیص آن بر عهده مکلّف است. به عبارت دیگر، نظر پزشک معالج در این مورد یک نظر مشورتی است و نهایتا این خود شخص است که باید تصمیم نهایی را بگیرد.

نکته دیگر آن که حضرت امام خميني، رحمة الله عليه، در پاسخ به استفتایی در مورد شرايط طبیبی كه در مورد مسايل شرعيِ طبّي نظر مي دهد، فرموده اند:

« بسمه تعالى؛ پزشك علاوه بر تخصّص بايد مورد وثوق باشد كه كارش را روى موازين انجام دهد.»

ظاهرا معني سخن امام اين است كه پزشكي كه در مورد روزه گرفتن يا نگرفتن ما نظر مي دهد، علاوه بر این که بايد تخصّص و علم کافی در موضوع موردنظر را داشته باشد؛ باید پزشکی باشد که این اطمینان در مورد او وجود داشته باشد که در اظهار نظر، اصول و موازین علمی مربوطه را نیز رعایت می کند. بنابراين، نظر پزشكي كه اطّلاعات كافي از بيماري ما ندارد؛ ملاك خوردن روزه نيست؛ چه رسد به اين كه بخواهيم بر اساس گفته دوست و همسايه و مانند آن روزه نگيريم.

نکته: اگر این جمله که «كارش را روى موازين انجام دهد» را مربوط به مسایل شرعی بدانیم آن وقت می توان این نتیجه را گرفت که توصیه پزشکی که خودش اعتقادی به مسایل شرعی ندارد نمی تواند مبنای روزه گرفتن یا نگرفتن ما باشد.

چند نكته پایانی

1- تمام سفارش هایی که در مورد تغذیه صحیح وجود دارد؛ به طریق اولی در ماه مبارک رمضان باید مورد توجّه قرار گیرد ولذا نیازی به یادآوری آنها نمی بینم.

2- كاهش ديد چشم و نيز خواب رفتن دست و پا در طول روزه داري، امري طبيعي است و جاي نگراني ندارد و پس از صرف افطار، برطرف خواهد شد.

3- بر خلاف تصوّر عمومي و توصيه هاي پزشكي امروزي، در شريعت حقّه اسلامي، غذا خوردن، محدود به دو وعده، آن هم در ابتداي روز و ابتداي شب(صبحانه و شام) است و حضرات معصومين، عليهم السّلام، مكرّرا از خوردن غذا در ميانه روز(ناهار)، نهي نموده آن را موجب فساد بدن معرّفي كرده اند. در قرآن كريم نيز آمده است كه اهل بهشت، صبح و شب، غذا مي خورند(و لهم رزقهم فيها بكرة و عشيا؛ سوره مباركه مريم؛ آيه ۶۲) بنابراين، براي حفظ سلامتي خود، سعي كنيد رويّه ماه مبارك رمضان، يعني خوردن غذا در ابتداي روز و شب(صبحانه و شام) و پرهيز از خوردن غذا در ميانه روز(ناهار) را ادامه دهيد.

منبع :۱- بحارالانوار، علّامه مجلسی.
۲- طبّ اسلامی،گنجینه تندرستی، دکتر رضا منتظر.
3- رمضان- تغییرات مزاجی/سید محمد موسوی، غلامرضا کردافشاری/1391/فجر قرآن
4- فرهنگ و آداب روزه داری/محمّد دریایی، رسول حیدری/1391/سفیر اردهال
5- tebbeghorani.com
6-  ravazadeh.com
7- hamshahrionline.ir

8- emag.tabaye.ir

9- tandorostan.org

منبع طب شیعه